Rzeka Nysa Łużycka wypływa z południowo-zachodnich stoków Gór Izerskich w rezerwacie przyrody na terenie Czech. Powstaje z połączonych rzek Nysy Biedrzychowskiej i Nysy Czarnej. Rzeka ta zbiera wody z obszaru 4297 km2 i odprowadza do Odry w 542,4 km. jej lewego brzegu na terenie województwa lubuskiego.
Długość Nysy wynosi 251,6 km. Górny odcinek o długości 53,8 km i powierzchni zlewni 375,3 km2 znajduje się na terenie Czech. Od km 197,8 km Nysa jest rzeką graniczną Polski i Niemiec. Nysa Łużycka wpływa na teren Polski z Czech na wysokości 230 m n.p.m. poniżej miasta Hradek. Na długim odcinku zbiera wody spływające potokami z Gór Izerskich i Gór Łużyckich. W rejonie Zittau zbiegają się granice trzech państw: Polski, Czech i Niemiec. Poniżej Zittau, po wielkim łuku przez Bramę Łużycką, rzeka przyjmuje kierunek południkowy i aż do ujścia płynie na północ wyznaczając granice między Polską a Niemcami. W górnym biegu Nysy Łużyckiej leży Żytawskie Zagłębie Węglowe, którego wschodnią część stanowi Turoszowskie Zagłębie Węgla Brunatnego. Opuściwszy Kotlinę Turoszowską Nysa Łużycka tworzy kilka przełomów, po czym kilkoma zakolami wpływa do Obniżenia Żytawsko-Zgorzeleckiego, a następnie przepływa przez Bory Dolnośląskie. Wpada do Odry w okolicach wsi Kosarzyn. Głównymi dopływami po stronie polskiej są: Miedzianka, Witka, Czerwona Woda, Jędrzychowicki Potok, a po stronie niemieckiej: Mandau i Plilßnitz.
Charakter rzeki z górskiego w jej górnym odcinku przechodzi na nizinny, zdawałoby się łatwiejszy do uprawiania na jej nurtach kwalifikowanych form turystyki – spływów kajakowych, bądź pontonowych. Tak jednak nie jest. Na rzece usytuowane są między innymi elektrownie wodne. Należą do nich: Elektrownia Wodna Przysieka w miejscowości Dąbrowa Łużycka, Elektrownia Wodna Zielisko w miejscowości Siedlec, Elektrownia Wodna Żarki Wielkie w miejscowości Żarki, Elektrownia Wodna Sobolice w miejscowości Sobolice, Elektrownia Wodna Bukówka w miejscowości Buczę, Elektrownia Wodna Bukówka w miejscowości Buczę, Elektrownia Wodna Zasieki w miejscowości Brożek, Elektrownia Wodna Gubin w miejscowości Gubin – poza terenem powiatu żarskiego.Na terenie gminy znajduje się obszar Natura 2000 – Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej – z mozaikowym układem siedlisk i wieloma cennymi gatunkami biotopów nadrzecznych. Poza gatunkami częstymi w innych ostojach, jak bóbr, wydra czy nocek duży, występuje tu szereg gatunków cennych owadów, a wśród nich trzepią zielona, czerwończyk nieparek i oba gatunki modraszków. Obszar ten został wpisany na listę natury 2000 pod nr PLH020019 stosunkowo niedawno, co skutkuje tym, że informacja o tak cennym przyrodniczo terenie nie dotarła nawet do mieszkańców przyległych miejscowości.
Tradycja turystyki wodnej na Nysie Łużyckiej w jej środkowym i dolnym biegu jest dosyć długa. W Gubinie przed II Wojną Światową istniał klub wioślarski, a turyści kursowali łodziami miedzy Odrą a miejskim mostem w Guben. Obecnie rzeka Nysa Łużycka charakteryzuje się następującymi wskaźnikami określającymi jej możliwości wykorzystania dla celów turystyki kwalifikowanej.
Różnica poziomu rzeki wynosi średnio 1 ‰, co daje średni spadek 1 m na 1 km. Prąd wody kształtuje się od 5 km/ h (jest to charakterystyczne dla dzikiej rzeki) do ok. 2 km/h i mniejszej w okolicach jazów. Najniższy poziom wody wynosi 30 cm (latem), jednakże odcinki rzeki poniżej jazów są latem często zbyt płytkie dla turystyki wodnej, ponieważ woda jest odprowadzana do elektrowni. Okresem najniższego poziomu wody jest czas od połowy maja do połowy września.
