„Poznaj Górne Łużyce” to cykl krajoznawczych wycieczek rowerowo-pieszych wokół Zgorzelca, mających przybliżej bardzo ciekawą historę tego regionu mieszkańcom oraz turystom. Papierowe wersje opracowania dostępne są w Domu Jakuba Böhme w Zgorzelcu.
1. Most kolejowy nad Nysą
Most zbudowany w latach 1844-1847 przez architekta Gustava Kießlera. Jeden z czterech najdłuższych mostów kamiennych w Polsce i najdłuższy taki w Niemczech. Ma 448 m długości i choć krótszy od mostu w Bolesławcu (519 m) jest od niego wyższym.
Wzorowany na kamiennych mostach rzymskich, wyglądem przypomina akwedukt. Cechują go lekkość, prostota i elegancja formy. Konstrukcję nośną tworzą przyczółki kamienne oraz 30 przęseł łukowych, opartych na 27 kamiennych i 2 betonowych filarach. Za budulec posłużył miejscowy granit i cement sprowadzany aż z Anglii i Tarnowskich Gór. Środkowe przęsła, wysadzone przez wycofujących się Niemców w maju 1945 r., odbudowano jeszcze w tym samym roku. Obecnie to most graniczny wchodzący w skład europejskiego korytarza transportowego E 30.
2. Park Ujazdowski
Przed wojną południowa część parku nosiła nazwę Jägerwäldchen i służyła wojsku, które miało tu swoje strzelnice. Przy ścieżce spacerowej uważny obserwator odnajdzie kamień upamiętniający tragiczną śmierć żołnierza Królewskiego Pruskiego Batalionu Jegrów, który utonął w tym miejscu.
Obecnie zarządzany przez Lasy Państwowe park krajobrazowy, rozciąga się od mostu kolejowego na Nysie Łużyckiej, daleko na południe. Obejmuje tereny leżące za rzeką Czerwona Woda i stanowiące europejski obszar chroniony „Natura 2000”.
3. Pałac w Ujeździe.
Pałac wybudowany został dla śląskiej rodziny Raschke ok. 1730 roku. Przykryty jest czterospadowym dachem z sygnaturką a jeden z jego narożników zdobi zegar słoneczny. W obrębie dawnej wsi Moys (od serbołużyckiego Mojiš) przy ulicy Górnowiejskiej (a) leży także dwór wraz z folwarkiem.
Pierwszym właścicielem dworu był Daniel Friedrich Wilhelm Raschke, członek Saksońskiej Rady Wojennej, toteż gościli tu król pruski Fryderyk I, książę Wilhelm Hohenzollern, czy pruski kanclerz Karol August von Hardenberg. W 1759 roku dwór odziedziczył Salomon Friedrich Lingke. Do 1896 roku budynek był siedzibą jego rodu, później nabyło go miasto Görlitz.
4. Europejskie Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura
Instytucja kulturalna i edukacyjna ustanowiona w miejscu byłego niemieckiego obozu jenieckiego Stalag VIIIa. Przejściowy obóz powstał w sierpniu 1939 roku i funkcjonował do samego końca wojny. Przewinęło się przez niego ponad 140 tysięcy więźniów z niemal wszystkich państw walczących z nazistowskimi Niemcami. Jednym z więźniów był francuski kompozytor Olivier Messiaen, który skomponował tutaj „Kwartet na koniec czasów”, jedno z najważniejszych współczesnych dzieł muzyki poważnej.
Obóz powstał już pod koniec sierpnia 1939 r. Pierwsi jeńcy, polscy żołnierze, przybyli do obozu 7. września. Do końca października w obozie więziono ponad 10 000 Polaków, Ukraińców, Białorusinów i Żydów, w tym 1674 cywilów – więźniów politycznych. Warunki w obozie były katastrofalne, nie znamy nawet przybliżonej liczby ofiar. Najgorzej traktowanych, Rosjan, mogło zginąć nawet 10 tysięcy. Więźniów wykorzystywano przede wszystkim jako tanią siłę roboczą. Wraz z rozszerzaniem się wojennej pożogi do obozu trafiali jeńcy z kolejnych państw, w tym Francuzi. Jeden z nich, początkujący wówczas kompozytor Olivier Messiaen skomponował w obozie utwór, który wszedł do kanonu współczesnej muzyki poważnej. We wrześnu liczba jeńców osiągnęła 47 tysięcy. Jeńcami byli m.in.: Polacy, Belgowie, Francuzi, Jugosłowianie, Brytyjczycy, Rosjanie, Włosi, Słowacy i Amerykanie. Obóz zaczęto ewakuować 14. lutego 1945 roku, proces trwał do wkroczenia Armii Czerwonej 7. maja.
5. Ruiny mostu w Lasowicach.
Przeprawa, po raz pierwszy wspomniana w 1367 roku, łączyła ze sobą dwie części wsi Lasowice (Lešicy/Leschwitz, przemianowanej w 1936 r. na Weinhübel). Większa część wsi pozostała na zachodnim brzegu Nysy. W jej centrum zachowało się wiele przykładów zabytkowej architektury wiejskiej, typowej dla Górnych Łużyc.
Most wysadzony został pod koniec drugiej wojny światowej. Zaraz przy moście, na zachodnim brzegu widoczne są budynki dawnej fabryki płótna. Wieś do 1936 r. nosiła nazwy Posottendorf-Leschwitz (grnłuż. Lešicy) a została zniemczona jako brzmiąca zbyt słowiańsko.
6. Grodzisko w Koźlicach
Wały są pozostałościami po wczesnośredniowiecznym grodzisku datowanym na IX-X wiek. Związane było one prawdopodobnie z państwem plemiennym Milczan i pełniło pomocniczą rolę dla głównego grodu na górze Landeskrone.
Krótko po wojnie, 4. czerwca 1945 roku doszło tu do potyczki pomiędzy polskimi żołnierzami a grupą ok. 40 uzbrojonych Niemców. W wyniku potyczki zginął jeden polski żołnierz.
7. Kościół w Osieku Łużyckim
Świątynia została wzniesiona 1532 roku, ale obecna bryła to efekt barokowej odbudowy. We wnętrzu zachowała się płyta nagrobna Jana Jerzego von Warnsdorf.
Jan Jerzy von Warnsdorf zginął w trakcie wojny 30-letniej na rynku w Sulikowie, zabity przez Szwedów. Wieś była wówczas w rękach jego rodziny, stąd miejsce spoczynku. Warnsdorfowie to jeden ze znaczniejszych rodów łużyckich. Byli posiadaczami wielu majtków, pałaców i zamków na Łużycach i Śląsku i jednym z sześciu najbogatszych w regionie. Niewiadomo skąd pochodzili. Są dwie teorie. Według własnej legendy byli starym łużyckim rodem szlacheckim, według innej przybyli w XIV wieku z Królestwa Polskiego.
8. Centrum Rekreacyjno-Turystyczne w Radomierzycach
Instytucja samorządowa mająca upowszechniać turystykę, promować sport, zdrowy tryb życia oraz służyć informacją turystyczną.
Centrum Rekreacyjno-Turystyczne w Radomierzycach to miejsce, gdzie każdy może zasięgnąć informacji na temat walorów turystycznych Gminy Zgorzelec. Centrum powstało w wyniku realizacji Transgranicznego projektu „Przygoda z Nysą” i oferuje: wiatę grillową na ok. 60 osób, plac zabaw, kiosk informatyczny, boisko z piaskiem do gry w plażową piłkę siatkową i nożną oraz duży parking. W CRT można również wypożyczyć ponad 30 rowerów i odbyć wspaniałe wycieczki po okolicy zarówno po stronie polskiej, niemieckiej i czeskiej, lub wypożyczyć kajaki. W sezonie od maja do września centrum organizuje niedzielne spływy kajakowe Nysą Łużycką. Budynek pełni też rolę centrum konferencyjnego z salą na 50 osób oraz pełnym zapleczem sanitarnym. Wszystko to czyni z CRT niezwykle atrakcyjną bazę wypadową oraz miejsce spotkań, organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjnych czy sportowych.
9. Pałac w Radomierzycach
Barokowy kompleks, otoczony fosą oraz ogrodem francuskim powstał na początku XVIII wieku, na zlecenie Joachima Zygmunta von Ziegler-Klipphausen, zgodnie z najmodniejszymi prądami płynącymi z Francji i dworu Wettynów. Jeszcze przed ukończeniem pałac odwiedził elektor saski i król polski August II Mocny. Sam inwestor nie dożył końca budowy i zgodnie z jego testamentem pałac przeznaczono na rzecz fundacji dla dobrze urodzonych panien.
Pałac należy do największych i najbardziej monumentalnych rezydencji arystokratycznych na Górnych Łużycach. W 1944 roku postanowiono zmagazynować tu archiwum Głównego Urzędu Bezpieczeństwa III Rzeszy. Obecnie obiekt znajduje się w rękach prywatnych.W pobliżu pałacu znajduje się także stary młyn wodny.
10. Dwór Tauschritz
Niewielka siedziba została wzniesiona w drugiej połowie XVII wieku, na fundamentach znacznie starszej budowli, dla rodu Warnsdorf. Był to jeden z najstarszych rodów łużyckich, mający wiele majątków na Łużycach i Śląsku. W XVIII wieku dwór dołączono do radomierzyckiej fundacji.
11. Kombajn górniczy
Ogromna koparka czerpakowa w Hagenwerder to ciekawa pamiątka liczącej ponad 250 lat tradycji górniczej Górnych Łużyc. Ten zabytek techniki pochodzi z 1961 roku, ma 75m długości i 33,5m wysokości. Od maja do października można go zwiedzać z niemieckim przewodnikiem, po uprzednim umówieniu się.
12. Kościół Zmartwychwstania w Weinhübel
Należy do najstarszych zachowanych kościołów wiejskich na Łużycach. Już w 1337 r. został wspomniany w dokumentach Jana Luksemburskiego. Z tego okresu pochodzi gotyckie prezbiterium i jego sklepienie. Z czasem rozbudowywano kościół. W obecnej bryle dominują elementy barokowej rozbudowy.
W środku podziwiać można ołtarz z XVII wieku, którego elementem jest barkowy obraz męki pańskiej namalowany przez Eliasa Kramera z Przewozu. Obraz prawdopodobnie stał się pierwowzorem do podobnych realizacji dla kościołów św. Michała w Budziszynie, Uhyst (Spree), Königsbrück, Pirnie oraz kaplicy zamkowej w czeskim Frydlandzie.
13. Browar Landskron
Browar Akcyjny w Görlitz powołano do życia w 1869 roku. Kompleks neogotyckich i neobarokowych budynków przemysłowych liczy 4 hektary. Piwnice, leżące 12 metrów pod ziemią i służące do leżakowania piwa, wykorzystywane były w trakcie ostatniej wojny przez przemysł zbrojeniowy.
Teren browaru „zagrał” nowojorski port w filmie „W 80 dni dookoła świata”. Jest jednym z największych browarów regionalnych w Niemczech i rocznie warzy się tu 150 000 hektolitrów piwa.
14. Zespół Górnego Młyna
Młyn w tym miejscu istniał już od XIV wieku. Energia spiętrzonej wody wykorzystywana była nie tylko do mielenia ziarna, ale także przy obróbce sukna, miedzi i papieru. Obecna zabudowa pochodzi z roku 1830. Dzisiaj mieści się tu pensjonat, restauracja oraz rzemieślniczy browar.
Młyn przynależał do wsi Kunstinsdorf lub Konsulsdorf, której centrum znajdowało się prawdopodobnie w miejscu obecnego Konsulplatzu.
W Przydatnych linkach znajdziesz odnośnik do plików publikacji.
