Okolice Łęknicy należą do najciekawszych w zachodniej Polsce. Głównymi elementami tworzącymi tę wyjątkowość są: dolina Nysy Łużyckiej, Łuk Mużakowa oraz Park Mużakowski (Pücklera). Jak na obszary nizinne Europy środkowej krajobraz omawianego terenu jest bardzo urozmaicony, o czym już była wcześniej mowa.

Człowiek zamieszkiwał tu od dawna. Stara tradycyjna kultura łużycka przeplatała się tu z rozwojem górnictwa węgla brunatnego. Dzisiaj przekształcony przez górnictwo krajobraz powoli przejmowany jest przez przyrodę, co stwarza doskonałe warunki do rozwoju turystyki przyrodniczej.

Flora

Wspomniane niezwykłe ukształtowanie terenu, „ścieranie się” ze sobą różnych mikroklimatów oraz znaczne zasoby wód wpłynęły na kształtowanie się flory a pośrednio i fauny omawianego regionu.

Znaczna różnorodność krajobrazu powoduje duże urozmaicenie występujących tu roślin. Spotyka się tu wpływy środowisk górskich z charakterystycznymi gatunkami, a na terenach podmokłych i torfowiskach występują gatunki subatlantyckie i kontynentalne. W podziale geobotanicznym Polski region ten leży w Dziale Bałtyckim, w Pododdziale Pas Wielkich Dolin, Kraina Śląska i Okręg Lubuski.

Omawiany teren jest strefą naturalnego zasięgu sosny, cisa, jodły, świerku, buka, dębu (szypułkowego i bezszypułkowego), brzozy, grabu, olszy i jesionu.

Duże urozmaicenie terenu powoduje, że występuje tu wiele różnych zbiorowisk roślinnych: roślin wodnych, siedlisk nadbrzeżnych, torfowisk mszysto-turzycowych i mszarów oraz naturalne i antropogeniczne trawiaste łąki i murawy, leśne i zaroślowe, a także inne związane z działalnością człowieka.

W czasie badań florystycznych na omawianym terenie stwierdzono istnienie 591 gatunków roślin. Dominują przede wszystkim taksony rodzime. Do szczególnie interesujących należą te rośliny, które osiągają tu wschodnią granicę zasięgu m.in. selery węzłobaldachowe (jedyne stanowisko w Polsce !), nawodnik sześciopręcikowy (jedno z nielicznych stanowisk w Polsce) oraz wrzosiec bagienny. Drugą interesującą grupę stanowią gatunki górskie: widłak wroniec, przytulia okrągłolistna, świerząbek kosmaty i jaskier gajowy. Łącznie grupa roślin chronionych i rzadkich to 31 gatunków. Są to między innymi: modrzewnica zwyczajna, podrzeń żebrowiec, centuria pospolita, konwalia majowa, goździk piaskowy, goździk pyszny, widłak spłaszczony, rosiczka okrągłolistna, kruszczyk szerokolistny, wrzosiec bagienny, kruszyna pospolita, bluszcz pospolity, kocanki piaskowe, bagno zwyczajne, grążel żółty, grzybienie białe, wilżyna ciernista, długosz królewski, paprotka zwyczajna, żurawina błotna, kozłek dwupienny, kalina koralowa, barwinek pospolity.

Na terenie istniejącego Parku Krajobrazowego „Łuk Mużakowa” stanowiska rzadkich gatunków i zbiorowisk skupiają się w kilku miejscach. Są to głównie: rezerwat „Nad Młyńską Strugą”, dolina rzeczki Lenki, okolice wsi Królów i Buczyny, stawy hodowlane w okolicach Niwicy oraz Park Mużakowski w Łęknicy.

Lasy

Lesistość tego obszaru wynosi ponad 40%. Lasy są więc bardzo ważnym i istotnym elementem wpływającym na mikroklimat oraz skład flory i fauny tego terenu. Lasy Łuku Mużakowa to urozmaicone bicenozy położone w całości na terenie V krainy przyrodniczo-leśnej – Śląskiej, głównie dzielnicy Borów Dolnośląskich. Na omawianym obszarze kończą się północne naturalne granice zasięgu jodły i świerka. W przypadku jodły występuje tu tylko kilka okazów (okolice rezerwatu „Nad Młyńska Strugą”). Natomiast w przypadku świerka wyróżnia się tu ekotyp świerka „łużycki świerk nizinny”, odpornego na spóźnione przymrozki.

Na omawianym obszarze przeważają siedliska kwaśnych dąbrów i ubogiego grądu odmiany śląsko-wielkopolskiej formy niżowej. Znajdują się tu również siedliska borów, kwaśnych buczyn, łęgów oraz olsów. Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej Łuk Mużakowa znajduje się w Krainie Śląskiej. Jest on na pograniczu dwóch mezoregionów: Wzgórz Dalkowskich na północy (Łęknica, Tuplice, Trzebiel) i Borów Dolnośląskich na południu (Przewóz, Wymiarki).

Lasy rosnące w okolicach miejscowości Łęknica w dolinie Nysy Łużyckiej tworzą kompleks grądów i łęgów. Natomiast na terenie kompleksu Borów Dolnośląskich dominują bory wilgotne i bagienne – w tym bory sosnowo-świerkowe i wilgotne bory sosnowe. Rzadziej spotykane są bory suche i świeże. W tym miejscu należy podkreślić, że w wyniku gospodarki prowadzonej przez człowieka (dosadzanie sosny, melioracje) fitocenozy tworzące Bory Dolnoślaskie zostały zniekształcone. Znaczne urozmaicenie pod względem siedlisk przyczynia się do występowania wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin.

Fauna

Mozaikowatość geomorfologiczna, różnorodność zespołów roślinnych, a także użytkowanie czyni omawiany teren interesującym nie tylko botanicznie, ale i zoologicznie. Urozmaicona szata roślinna wpływa na znaczne zróżnicowane występujących tu gatunków zwierząt. Świat ten jednak nie został dotychczas w pełni rozpoznany. Względnie dobrze uczyniono to w odniesieniu do następujących grup: pijawek, płazów, gadów, ptaków i ssaków (szczególnie z grupy zwierząt łownych). Pijawki reprezentuje 12 gatunków. Są to przedstawiciele typowi dla wód obszaru nizinnego.

W czasie badań faunistycznych prowadzonych na terenie Łuku Mużakowa stwierdzono występowanie 14 gatunków płazów i 7 gatunków gadów. Płazy reprezentują żaby zielone (trzy gatunki: jeziorkowa, wodna i śmieszka), brunatne (dwa gatunki: trawna i moczarowa), grzebiuszka ziemna, ropucha szara, zielona i paskówka oraz rzekotka drzewna. Z traszek stwierdzano tu: traszkę grzebieniastą i zwyczajną. Bardzo rzadkie stwierdzenia traszki górskiej odnotowane są z terenów na północ od Łęknicy.

Warto tu wspomnieć o występowaniu rzadkiego gatunku kumaka nizinnego na północ od Łęknicy aż po Trzebiel. Z gadów stwierdzono występowanie: zaskrońca (częściej spotykany w dolinie Nysy Łużyckiej), gniewosza plamistego (na północ od Łęknicy), żmij zygzakowatej, jaszczurki (zwinka pospolita i żyworodna oraz padalec pospolity). Są także przypuszczenia o występowaniu żółwia błotnego (pojedyncze stwierdzenia).

Zaobserwowano tu 146 gatunków ptaków. Z gatunków zagrożonych stwierdzono tu między innymi: bąka, rybołowa, bielika, gągoła i kanię rudą. Natomiast w grupie gatunków zalatujących stwierdzono: łęczak, błotniak zbożowy, batalion, świstun, kormoran czarny.

Leszek Jerzak „Przyroda Łuku Mużakowa”
fragm. „Park Mużakowski i atrakcje geoturystyczne okolic Łęknicy” Łęknica 2005