RĘCZYN
Położony na lewym brzegu Witki powstał prawdopodobnie ze słowiańskiej osady wzmiankowanej w 1404 r. jako Rutnicz (1418 r. – Rew- tenicz, 1420 r. – Rutnitz, 1456 r. – Ruthenitz, 1459 r. – Rewtenitz, 1721 r. – Reudtniz, 1753 r. – Reudniz). Obowiązującą przed 1945 r. formę nazewniczą Reutnitz polscy osadnicy przekształcili na Rączyn. Zdaniem R Kuhnela nazwa wsi ma pochodzić od serbołużyckiego określenia „rudnica”, czyli miejsca do wybierania rudy. Jednakże możliwe jest również wiązanie tej nazwy ze słowem „rytinica”, oznaczającego małe karczowisko. Używana przed wojną lokalna nazwa rozłogów w Ręczynie – Sienwiese, jest wyraźnym śladem łużyckim od słowa syno, czyli siano (stąd Sienwiese należy tłumaczyć jako „łąka sianowa”).
W średniowieczu wieś znajdowała się w okręgu sądowym (weichbildzie) Zgorzelca. Już w początkach XV w. Ręczyn został podzielony pomiędzy różnych właścicieli. W 1418 r. Lorenz von Nostitz sprzedał Kacprowi Liedlau 9 i pół grzywny czynszu we wsi. W latach 1420-1421 Liedlau powiększył majątek przejmując od Henryka von Radeberga 2 gospodarstwa chłopskie. W 1420 r. pewien fragment należał także do Hobergów z Wilki. Jeszcze przed rokiem 1430 dostał się on we władanie Gersdorfów z Wrociszowa Dolnego a następnie burgrabiów von Dohna. W 1463 r. Andrzej von Liedlau i Seyffrid Gosswin sprzedają część miejscowych czynszów (tzw. Ręczyn Średni) radzie miejskiej Zgorzelca. Ta jednak traci swój majątek na rzecz króla Ferdynanda I w wyniku sławetnego Pönfallu w 1547 r. Dawny dział zgorzeleckiej rady miejskiej kupił od króla za 1200 talarów Adam von Penzig z Wilki. Jego syn Hans powiększając swoje dobra nabył od Fryderyka von Tieffenbrucha jeszcze inny fragment Ręczyna. Penzigowie siedzieli tu do 1666 r. Później właścicielami Ręczyna Średniego byli m.in. Dorota von Pfórter (1666-1677), ponownie ród Penzigów i spokrewnionych z nimi Kiesenwetterów a także Kyawowie, Schweinitzowie czy Tettauowie.
W 1844 r. opisywana miejscowość podzielona była aż na 5 części: Ręczyn Górny (związany z majątkiem Kostrzyna), Ręczyn Średni, Ręczyn Dolny, Ręczyn Część Spytkowska oraz niewielki fragment (z 4 kmieciami), który wchodził do majątku Ostrożno. Podział ten był odzwierciedleniem wielce zawiłych stosunków własnościowych. W 1856 r. utworzono jedną dużą gminę Ręczyn, do której włączono saską część Niedowa (na lewym brzegu Witki). Nawet po podziale Łużyc w 1815 r. miejscowe dzieci, tak jak dawniej, uczęszczały do szkoły w Niedowie (przy kościele), która znalazła się w państwie pruskim (sam Ręczyn pozostał przy Saksonii). W 1903 r. we wsi uruchomiono agencję pocztową podlegającą urzędowi w Ostritz.
W pobliżu zabudowań wiejskich (nad Jeziorem Niedowskim) zachowały się resztki grodziska owalnego. W części zachodniej widoczny jest odcinek walu o długości 50 m. Obiekt ten datowany jest na XII-XIII w.
W 1890 r. Ręczyn wraz z saską częścią Niedowa liczył 530 mieszkańców, w 1910 r. – 572, w 1943 r. – 495, w listopadzie 1946 r. – 242 (w tym 36 Niemców), w 2000 r. – 361.
Grodzisko w Ręczynie położone po lewej stronie rzeki Witka w odległości ok. 0,4 km na SW od kościoła w Niedowie, na naturalnym wzniesieniu skalistym (230 m n.p.m.). Założenie na planie owalu poważnie zniszczone przez eksploatację kamieniołomu. W części zachodniej zachował się odcinek wału oraz fragmentarycznie fosa.
Badania archeologiczne przeprowadzono w: 1923 – W. Frenzel, badania powierzchniowe; 1965 – T. Kaletyn (KZA Wrocław) badania powierzchniowe; 1966 – T. Kaletyn (KZA Wrocław) badania sondażowe; 1991 – badania powierzchniowe, R. Kołomański (KZA Jelenia Góra); 2008 – badania AZP, R. Kołomański.
